Günlük yaşantının vermiş olduğu stresin etkisiyle birlikte günümüz toplumunda görülme olasılığı oldukça yükselen tükenmişlik sendromu, önemsenmesi ve mutlaka tedavi edilmesi gereken psikolojik rahatsızlıklardan biridir. Genel olarak yoğun ve stresli bir iş yaşantı içerisinde yer alan kişilerde karşılaşılan tükenmişlik sendromunda başarısızlık hissiyatı, enerjinin düşmesi, kişinin kendini yorgun ve bitkin olarak hissetmesi gibi sorunlara neden olmaktadır. Bu sorunların şiddeti rahatsızlığın şiddetiyle birlikte artış göstermeye başlamaktadır. Hastalık yavaş yavaş gelişmeye başlamaktadır ve belirtileri göstermeye başlamaktadır. Bu sebeple de hastalar ve yakınları genel olarak hastalık belirli bir şiddete ulaşana kadar tedaviye ihtiyaç duymamaktadır. Sendromun ilerlemesiyle birlikte hastalık, kişiler için dayanılmaz bir hal almaktadır. Bazı kişilerin istemsiz olarak işini kaybetmesi ve sosyal yaşantısından da uzaklaşması gibi durumlara neden olabilmektedir. Bu sebeple de hastalığın fark edilmesiyle birlikte mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir. Peki, tükenmişlik sendromu nedir, belirtileri nelerdir?
İçerik Başlıkları
Tükenmişlik Sendromu Nedir
Tükenmişlik sendromu kişilerin normal koşullarda kariyerinden, arkadaşlıklarından ya da. aile etkileşimlerinden almış olduğu keyif ve başarı duygusunda azalmayla birlikte bireysel kimliğin kaybının yaşanmasına inanılmasına neden olan bir zihinsel ve fiziksel tükenme durumudur. Ayrıca bir iş hayatı stresi çeşididir.
Profesyonel hayatta ya da ev işleriyle ilgili uzun saatler boyunca çalışıyor olmak, hasta bir aile üyesine bakıyor olmak veya politika ya da toplumsal güvenlikle ilgili üzücü haberlere şahit olmak gibi stresli durumlara maruz kalınması sonucunda tükenmişlik sendromuna neden olmaktadır. Tükenmişlik sendromunun var olduğunun fark edilmesiyle birlikte kişi için ve çevresi olarak da kolay bir durum değildir.
Tükenmişlik sendromu tıbbi olarak kabullenen bir tanı olarak geçmemektedir. Yapılan bilimsel araştırmalar sonucunda 70’lerde ortaya atılan tükenmişlik sendromu kavramı, bireyin yüksek fiziksel, zihinsel ve duygusal yorgunluğa neden olan şiddetli bir stres durumu olarak tanımlanmaktadır. Tükenmişlik sendromu, sıradan meydana gelen yorgunluktan daha ağır ve kötü bir ruhsal durumlardandır. Ayrıca bireylerin stresle başa çıkmalarını ve günlük yaşantıdaki sorumlulukların yerine getirmede işlerini zorlaştırır.
Tükenmişlik sendromu yaşayan kişiler genel olarak çevrelerine sağlayabilecekleri veya verebilecekleri bir şeyleri kalmamış olduğunu hisseder. Hatta sabahları yataktan kalkmak bile istemeyebilirler. Hayata olan bakış açıları benimsenir ve sürekli olarak kendilerini umutsuz hissedebilirler. Tükenmişlik sendromu, kendi başına geçebilen bir durum değildir. Uzun bir süre boyunca tedavi edilmemesi durumunda ilerleme devam etmesiyle birlikte depresyon, kalp rahatsızlığı ve diyabet gibi ciddi fiziksel ya da psikolojik rahatsızlıklara neden olabilmektedir.
Tükenmişlik Sendromu Neden Olur
Tükenmişlik sendromu genellikle daha fazla işle ve iş stresiyle alakalı bir durumdur. Kişi işinde keyifsiz olsada iş dışındaki yaşamında kendini daha keyifli hissedebilir. Depresyonudaki olumsuz olan duygular ise hayatın tümüne yayılmaktadır. Fakat iki durum birbirini tetikleyebilir. Depresyonda olan kişinin tükenmişlik hissetmesi olasılığı güçlüyken, tükenmişlik sendromu artış göstererek devamlılık göstermesi ve başka olumsuz olaylarla birlikte birleşerek kişinin depresyona girmesine neden olabilir.
Sürekli olarak yüksek miktarda strese maruz kalan kişilerin tükenmişlik sendromu gelişebilmektedir. Özellikle de mesleki anlamda başkalarına müdahale etme konumunda olan kişilerin, örnek vermek vermek gerekirse acil durumlardaki ilk müdahale ekipleri, doktorlar ve hemşireler gibi profesyonel mesleklere sahip kişilerin tükenmişlik sendromuna karşı normalden daha fazla savunmasız kalabilmektedirler.
Kariyerden kaynaklı olarak tükenmişlik sendromuyla birlikte çocuklara, hastalara veya yaşlılara bakan kişilerin de bu tarzda aşırı yorgunluk görülebilmektedir. Yapılan bilimsel araştırmalar tıpkı doktorlar ya da işletme yöneticileri gibi anneler ve babaların da tükenmişlik sendromundan olumsuz etkilendiği görülmüştür. Sürekli olarak kontrol altına alınması gerektiği, mükemmeliyetçilik ve “Tip A” gibi kişilik özellikleri de kişinin tükenmişlik sendromunun gelişmesine neden olabilmektedir.
Tükenmişlik Sendromu Belirtileri Nelerdir
Tükenmişlik sendromundan etkilenen kişilerin, gözlemlenebilecek belirti ve semptomlarda öncelik olarak bitkinlik yer almaktadır. Bitkinlik, fiziksel ve duygusal olarak tükenmişlik hissiyatı olarak tanımlanmaktadır. Bu belirtilerin fiziksel semptomları baş ağrısı, karın ağrısı, iştah ve uyku düzeninde değişimler görülebilmektedir. Tükenmişlik sendromu olan kişilerin bunalmış hissiyatı yaşamaya eğilim göstermektedir. Sonuç olarak sosyalleşmeyi ve arkadaşlarına, aile üyelerine veya iş arkadaşlarına güvenmeyi bırakarak izolasyona yönelebilmektedirler.
İşlerin hiç bitmeyen talepleriyle birlikte rahatsız olan ve tükenmişlik yaşayan kişiler, kaçamak yapmak veya yalnız tatile çıkmak gibi kaçış planları gerçekleştirme hayalinde bulunabilirler. Aşırı vakalarda, birey duygusal acılarının uyuşmasını sağlamanın yollarını arayarak alkol ya da aşırı yiyecek tüketimine yönelebilmektedirler. Tükenmişlik sendromu belirtileri detaylı bir şekilde aşağıdaki gibi yer almaktadır;
- Bedensel tükenmişlik hissiyatı
- Duygusal tükenmişlik hissiyatı
- Kişiyi esir alan olumsuz düşünceler
- Karamsarlık
- Basit işleri bitirmekte zorlanma
- İş yapmaktan soğuma
- Umutsuzluk
- Kendini değersiz hissetme
- Azalmış mesleki özgüven
- Unutkanlık ve dalgınlık
- Sürekli olarak yorgunluk ve bitkinlik hissiyatı
- Dikkat eksikliği
- Uyku sorunları
- Kabızlık ve ishal gibi sindirim sistemiyle ilgili bozukluklar
- Kalp çarpıntısı ve solunum güçlüğünün oluşması
- Baş, sırt ve bacaklarla birlikte vücudun belirli kısımlarında meydana gelen ağrılar
Bu nedenler dışında tükenmişlik sendromunun daha çok kişiye özel semptomlarıyla birlikte karşılaşmak mümkündür. Bu sebeple de yukarıda yer alan belirtilerin bazılarını kendisinde gören kişilerin mutlaka tükenmişlik sendromuyla ilgili testlerden geçmesi önerilmektedir.
