Rengiyle, kokusuyla ve lezzetiyle insanı cezbeden domates, Türk yemek kültüründe olmazsa olmaz besinlerin başında gelmektedir.
Domatesin kendisi gibi salçası da en fazla tüketilen salça türleri arasında yer almaktadır. Ülkemizde en fazla salatalarda tüketilen domatesin gerek sos şeklinde, gerekse de farklı çeşitlerde tüketimi oldukça yaygındır.
Domatesin içeriğindeki C vitamini miktarı o kadar fazladır ki tek bir tane domates vücudun C vitamini gereksiniminin yüzde 40’ını karşılamaktadır. C vitamininin içerisinde ise serbest radikallerin vücuda zarar vermesini engelleyen güçlü antioksidan maddeler bulunmaktadır.
Yine domates, A vitamininin yanı sıra demir ve potasyum mineralleri bakımından da en zengin besinler arasında yer almaktadır. Potasyum minerali sinir sisteminin korunmasında, demir minerali ise vücuttaki kan dolaşımının normal olmasında oldukça etkilidir. K vitamini bakımından da çok zengin olan domates, kanı pıhtılaştırarak kanamanın kontrol altına alınmasına yardımcı olmaktadır.
Domatesin sağlığa faydaları nelerdir? Domatesin sağlığa faydaları ve zararlarının yanı sıra domatesin nasıl kurutulduğuna, domates çeşitlerine ve domatesin kalori değerlerine bu yazıda yer verilmiştir.
Domatesi Yakından Tanıyalım?
Patlıcangiller familyasının bir üyesi olan domatesin bir meyve mi yoksa sebze mi olduğu günümüzde çok fazla tartışılmaktadır. Domates; Bilimsel gözle bakıldığı zaman tohumları olduğu için meyve olarak kabul edilen domates, hafif odunsu gövdeye sahip olduğu ve yetiştirilme şekli bakımından da bazı kesimlerce sebze olarak kabul edilmektedir. Domates, yapı itibariyle hem meyve, hem de sebze olarak kabul edilebileceği için meyve ya da sebze olarak nitelendirilme tercihi kişinin kendisine kalmaktadır.
Otsu bir bitki türü olan domatesin anavatanının ise Orta ve Güney Amerika olduğu bilinmektedir. Domatesin Avrupa kıtasına gelişi ise İspanyolların Meksika’yı işgaliyle ilişkilendirilmektedir. Akdeniz insanı tarafından sevilerek tüketilen domates, Avrupa kıtasında hızlı bir şekilde yayıldığı gibi günümüzde de dünya genelinde en popüler besinler arasında yer almaktadır. Kendisine has aromasıyla yemeklerin lezzetine lezzet katan domates, zengin besin içeriğiyle de insan sağlığına sayısız fayda sağlamaktadır.
İçerik Başlıkları
Domates Nasıl Yetiştirilir?
Sıcak ve ılık iklimleri seven domatesten yüksek verim elde edilmesi için domates fidesinin ekilmeden evvel toprağın sürülmesi gerekmektedir. Çünkü domates derin köklü bitki türleri arasında yer almaktadır. Domates nasıl yetiştirilir? Domates toprağa tohum olarak ekilecekse toprağa ekmeden evvel bir müddet ıslatılması kolay çimlenmesine yardımcı olmaktadır. Daha sonra toprakta 1 cm ile 3 cm aralığında derinliğe ekilmesi gereken domates tohumlarına hızlı çimlenmesi için ekildikten sonra çimlenme suyu verilmesi ihmal edilmemelidir. Domates tohumları çimlendikten sonra 5 veya 6 yaprağı gelişince fide çukurlarına ekilmelidir.
İlkbahar mevsiminde ekilmesi gereken domates fidelerinin toprağa ekilmesi için don tehlikesinin tamamen geçmesi beklenmelidir. Domates fidesi ekildikten sonra can suyu olarak da adlandırılan su mutlaka verilmelidir. Ayrıca domates fidesinin yetişme sürecinde düzenli aralıklarla sulanması kesinlikle ihmal edilmemelidir.
Domates fidesi yetiştirirken etrafındaki yabani otların temizlenmesi gerektiği gibi çapada yapılması verimi artırmanın en etkili yöntemleri arasında bulunmaktadır. Mevsiminde tüketilmesi tavsiye edilen domatesin mevsiminin ise yaz ve sonbahar mevsimleri olduğu bilinmelidir. Ancak günümüzde sera koşullarında da gerekli yetişme ortamı sağlanarak domates yetiştirildiğinden kış ve ilkbahar mevsiminde de istenildiği takdirde domates tüketilebilmektedir.
Domates Çeşitleri Nelerdir?
Çok sayıda farklı çeşidi bulunan domates, dünyada en yaygın yetiştirilen sebze türleri arasında ilk sıralarda yer almaktadır. Ülkemizde ise en fazla sırık domates denilen domates çeşidi yetiştirilmektedir. Domates çeşitleri nelerdir? Domatesin rengine ve şekline göre birçok farklı türü vardır. Dünyada en yaygın tüketilen domates çeşitlerinin cherry (kiraz), salçalık domates, sofralık domates, mor domates, pembe domates, sarı domates, biftek domates ve sırık domates olduğu bilinmektedir. Dünyada yetiştirilen diğer domates türleri ise yeşil domates, Roma domatesi (İtalyan erik domatesi), üzüm domates, asma domates, oturak domates ve bahçe domatesidir.
Domates Kaç Kalori?
Protein zengini domatesin içeriğinde A ve C vitaminlerinin yanı sıra kalsiyum ve potasyum mineralleri de bol miktarda bulunduğundan besin değeri çok yüksek gıdalar arasında yer almaktadır. Bu nedenle kalori değeri çok düşük, besleyici değeri çok yüksek olan domatesin, özellikle zayıflama sürecinde tüketilmesi ihmal edilmemelidir.
Domates kaç kalori? İşte domates kalori değerleri;
- 25 gram çeyrek domates 5 kalori içermektedir.
- 55 gram gelen yarım domates 10 kalori içermektedir.
- 85 gram küçük boy domates 15 kalori içermektedir.
- 110 gram orta boy domates 20 kalori içermektedir.
- 1 kilo domates 180 kalori içermektedir.
Domatesin kalori değerlerinde yüzde 73 karbonhidrat, yüzde 9 yağ ve yüzde 18 protein bulunmaktadır.
Domatesin kalori ve besin değerleri konusunda daha detaylı bilgi için aşağıdaki yazımızı okumanızı tavsiye ederiz:
Besin Değeri (100 gram)
- Karbonhidrat – 3,91 gram
- Yağ – 0,3 gram
- Protein – 0,89 gram
- Lif – 1,4 gram
- Sodyum – 5 mg
- Potasyum – 237,1 mg
- Kalsiyum – 10 mg
- A Vitamini – 833 iu
- C Vitamini – 13,9 mg
- Demir Minerali – 0,29 gram
Domatesin Sağlığa Faydaları Nelerdir?
Domates içeriğinde çok güçlü antioksidan maddeler barındırmaktadır. Lif bakımından çok zengin olduğu içinde sindirim sistemini rahatlatıcı etkisi vardır. İçeriğinde çok sayıda vitamin ve mineral barındıran domates bağışıklık sisteminin güçlenmesinde de oldukça etilidir. Kemikleri güçlendiren kalsiyumu bol miktarda barındıran domates, cilt sağlığını destekleyerek cildin canlı ve parlak görünmesine yardımcı olmaktadır. Domatesin faydaları nelerdir? İşte domatesin sağlığa olan mucizevi faydaları;
Domates Neye İyi Gelir
Kanseri Önler
Domatesin içerdiği bol miktarda C vitamini ve diğer güçlü antioksidan maddeler, vücutta kanserli hücre oluşumuna neden olan serbest radikallerle savaşmaktadır. Domates bu özelliği sayesinde kansere yakalanma riskini düşürmektedir.
Kalp Sağlığını Destekler
Kalp krizi, felç ve diğer kalp hastalıkları dünyadaki ölüm nedenleri arasında liste başında yer almaktadır. Orta yaş grubundaki erkeklerde gerçekleştirilen bir araştırmaya göre kanda likopen ve beta-karoten seviyelerinin düşük olması, kalp krizi ve felç geçirme riskini artırmaktadır. Klinik araştırmalar ise vücuda yapılan likopen takviyesinin kötü kolesterolü yani LDL seviyesini düşürdüğünü göstermektedir.
Domatesin vücuttaki iltihap oluşumlarını engellediği ve oksidatif stresin semptomlarını hafiflettiği klinik araştırmalar ile tespit edilmiştir. Ayrıca kan damarlarının iç tabakasını koruyan domates, kandaki pıhtılaşma riskini de azaltmaktadır.
Sigaranın Sağlığa Zararlarını Azaltır
Sigaralarda temel kanserojen madde olarak nitelendirilen nitrozaminlerle domatesin içeriğindeki kumarik asit ve klorojenik asit etkili bir şekilde savaşmaktadır. Yine domatesin içerdiği yüksek miktarda A vitamini, kanserojen maddelerin sağlığa olan olumsuz etkilerini azaltmaktadır. Domatesin kırmızı renkte olmasını sağlayan likopen ise kanserin engellemesinde oldukça etkilidir.
Göz Sağlığını Destekler
Domatesin içeriğinde karotenoid denilen lutein, likopen, beta-karoten gibi fitokimyasallar bol miktarda bulunmaktadır. Bu fitokimyasalların ise göz sağlığının korunmasında oldukça etkili olduğu, yaşın ilerlemesiyle birlikte görülen maküler dejenerasyonu engellediği ve göz rahatsızlıklarına yakalanma riskini azalttığı bilinmektedir.
Sindirim Sistemini Korur
Domatesin içerdiği bol su ve lif kabızlığa çok iyi gelmektedir. Ancak pişmiş domatesteki asitlerin, asit geri akışının yanı sıra hazımsızlığı da bazı bünyelerde tetikleyebileceği bilinmelidir.
Cilt Sağlığını Destekler
2011 yılında bilim adamları tarafından gerçekleştirilen bir araştırmaya göre güneş ışınlarının cilde zararlarını domates salçası ve zeytinyağı kombinasyonu engellediği gibi pro-kollajen üretimini de desteklemektedir. Pro-kollajen ise cildin temel yapısını oluşturmakta ve cildin sert ve genç kalmasını sağlamaktadır. Domatesin içerdiği likopen maddesinin sağlık için anahtar olduğu bilim adamları tarafından da kabul edilmektedir.
Saçları Güçlendirir
Saçların güçlü ve parlak görünmesine domatesin içerdiği likopen maddesi yardımcı olmaktadır. Ayrıca A vitamini cilt, göz, kemik ve diş sağlığı için en önemli vitaminler arasında yer almaktadır.
Kadınlarda Menopoz Sendromlarını Azaltır
Domatesin içerdiği suyun menopoz döneminde kaygıyı azalttığı, dinlenmeye yardımcı olduğu, kalp atış hızı ve vücudun harcadığı enerjiyi kontrol altına aldığı 2015 yılında gerçekleştirilen bir araştırma ile tespit edilmiştir.
Domatesin çiğ mi yoksa pişirildikten sonra mı tüketilmesinin sağlığa daha faydalı olduğu tartışılmaktadır. Domatesin pişirilmesinin içerdiği antioksidan maddelerin ve likopen bileşiklerinin etkisini artırdığı ve daha besleyici olduğu yapılan araştırmalar ile ispatlanmıştır.
Domatesin Sağlığa Zararları Nelerdir?
Çiğ olarak tüketilebilen, yemekleri lezzetlendiren ve sofraları şenlendiren domatesin sağlığa sayısız faydalarının yanı sıra bir takım zararları da olabilmektedir. Domatesin sağlığa zararları nelerdir? İşte domatesin sağlığa olan zararları;
Domatesin içerdiği suyun asit ya da baz olup olmadığı günümüzde çok tartışılmaktadır. Domatesin pH değerinin 4,3 ile 4,9 aralığında olması domates ve domates suyunun asidik olduğunu göstermektedir.
Domatesin kan şekerini yükseltip yükseltmediği de diyabet hastaları tarafından çok fazla araştırılmaktadır. 100 gram domatesin içeriğinde 2,6 gram şeker bulunmaktadır. Bu nedenle de şeker hastalarının domates tüketmeden evvel hekim onayı almaları gerekmektedir.
Son zamanlarda domates diyeti üzerine yazılara internet ortamında çok sık rastlanmaktadır. Domates diyeti üzerine yazılan bu tür yazıların hiçbir bilimsel dayanağının olmadığı bilinmelidir. Bundan dolayı zayıflamak için başlanacak diyete uzman hekim kontrolünde başlanmalıdır.
Domatesle ilgili en sık karşılaşılan sağlık problemleri arasında domates alerjisi de yer almaktadır. Özellikle bünyesi çok hassas olanların domates tüketirken dikkatli olmasında fayda var. Ayrıca domatesin sağlığa olan zararlarına maruz kalmamak için uzman bir hekime danışılması ihmal edilmemelidir.
Domates Nasıl Kurutulur?
Mevsiminde toplanan domateslerin kurutulduktan sonra yemeklere katılması Türk mutfağında tercih edilmektedir. Domates nasıl kurutulur? Mevsiminde toplanan domatesler güneşte kurutulabileceği gibi fırında da kurutularak yemeklerin veya salataların içerisinde tüketilebilir.
Kuru ve taze olarak tüketilebilen domatesin konserve ve turşu olarak da tüketimi oldukça yaygındır. Yine domatesin reçel veya domates suyu olarak da tüketiminin yaygın olduğu bilinmektedir.
