Kişilik kavramı, bireyin başka kişilerden farklı ve kendine özgün özellikleriyle birlikte tanımlanmasıyla birlikte kalıtsal özelliklerinin yanında çevrenin birey üzerindeki etkisiyle birlikte meydana gelen bir kavramdır. Bu özellikler kişinin iç ve dış dünyayla olan etkileşiminin oluşturmuş olduğu duygusal ve davranışsal tepki ve düşünce tarzı olarak tanımlanmaktadır. Kişisel özellikler, o bireye özgü, tutarlı ve ayırt edici olmalıdır. Kişilik bozuklukları ise bu yapıdaki problemleri ele almaktadır. Bunlardan biri de borderline kişilik bozukluğu olarak karşımıza çıkmaktadır. Borderline yani sınırda kişilik bozukluğu, iş ve sosyal yaşantının olumsuz şekilde etkilenmesine neden olan önemli rahatsızlıklar arasında yer almaktadır. Peki, borderline kişilik (sınırda) bozukluğu nedir?
İçerik Başlıkları
Borderline Kişilik Bozukluğu Nedir
Borderline kişilik bozukluğu nedir? Sorusu oldukça merak edilen konular arasında yer almaktadır. Borderline kişilik bozukluğu, erken erişkinlikte başlamasıyla birlikte insan ilişkilerinde, benlik imgesinde, duygulanımda kararsızlık ve dürtüsellik olarak kendini göstermekte olan yani davranışlarının sonuçlarını düşünmeden hareket etmesiyle birlikte duygu davranışlarının patlamalarının kontrolünü sağlamakta güçlük yaşayan kişilik örtüsü olarak adlandırılmaktadır. Sınır kişilik bozukluğu, genellikle kişilerarası ilişkilerde süreğen bozulmayla belirmekte olan duygularda dengesizlik ve birtakım dürtüsellik örüntülerinin eşlik etmesiyle birlikte sendrom olarak tanımlanmaktadır.
Bu nedenle de sosyal, mesleki ve özel yaşamlarda güven ve denge kurma problemleri yaşanmaktadır. Kimlik duyguların sağlam bir şekilde oturmamasıyla birlikte hızlıca hayal kırıklığına uğranmasıyla birlikte sık sık bunaltı, çökkünlük belirtileri olarak kendini göstermektedir. Boşluk ve anlamsızlık hislerinden yakınmaktadırlar. Bu duyguların bir yansıması olarak görünen anti sosyal davranışlar, madde kötüye kullanım veya uyuşturucu gibi uyarıcı madde bağımlılığı ve hatta kendine zarar verme durumları olarak belirtileri yer almaktadır. Borderline kişilik bozukluğu genel nüfusa göre %2, kadınlarda erkeklerden üç kat daha fazla olarak görülmekte olan ve 1930’larda ilk olarak Stern tarafından nevroz – psikoz arasında bir durum olarak tanımlanmakta olan “sınır” kavramı olarak şekil bulmuştur. Stern’e göre narsisizm, güven duymamak, aşırı duyarlı olmak, aşağılık duygusu gibi özellikleri bünyesinde yer almaktadır.
Borderline Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir
- Dürtüsellik,
- Şiddetli duygulanma,
- Yüzeysel sosyal uyum,
- Geçici ve yüzeysel kişilerarası ilişkiler,
- Kısa süreli psikotik yaşamlar,
- Borderline kişilik bozukluğuna sahip olan kişiler yaklaşık olarak %70 ila %75 ‘inde en az bir kez ciddi olarak kendine kıyım eğilimi göstermektedir, genellikle intihar girişimi bulunmakta ve yaklaşık olarak %8 – %10’unda tamamlanmış intihar öyküsü yer almasıyla birlikte bu durum genel nüfusa göre 50 kat daha fazladır.
Borderline (sınırda) Kişilik Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulur
- Terk edilmekten kaçınabilmek için fazla çaba harcamak,
- Bir kişiyi gözünde aşırı derecede büyütmek veya tam tersi, yerin dibine sokmak uçları arasında gelip giden, tutarsız davranışlar sergilemek,
- Kimlik karmaşası, belirgin ve sürekli olarak tutarsız bir benlik algısı,
- Kendine kötülüğü dokunmasına neden olacan en az 2 alanda dürtüsellik, örnek vermek gerekirse; para harcama, cinsellik, madde kötüye kullanımı, güvensiz bir şekilde araba kullanmak, tıkanırcasına yemek yeme vb.
- İntihar davranışları, girişimleri veya göz korkutmaları,
- Duygu durumlarında belirgin bir tepkisellik olmasından dolayı, duygulanımda tutarsızlık olması. Örnek vermek gerekirse, yoğun olarak dönemsel disfori (kendini iyi ya da mutlu hissetmemek), kolay bir şekilde sinirlenmek veya genel olarak birkaç saat devamlılık sağlayan bunaltı)
- Süreğen bir boşluk hissiyatı,
- Uygunsuz, yoğun olarak öfke veya öfkesini denetlemekte güçlük çekmek. Örnek vermemiz durumunda; sık sık kızgınlık, sürekli olarak öfkeli olmak, sık sık kavgaya karışmak vb.
- Stresle alakalı, gelip geçici kuşkucu düşünler veya ağır çözülme belirtileri olarak yer almaktadır.
Borderline Kişilik Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir
Rorschach (mürekkep testi) gibi yapılanmamış psikolojik testlere garip, mantık dışı veya primitif yanıtlar vermelerine karşılık olarak WAIS gibi daha yapılandırılmış testlerde iyi bir şekilde performans sergilemekte olmasından dolayı analiz için uygulanmakta olan test ve terapi yöntemlerinin doğru seçimi oldukça önemlidir.
Borderline spektrumun bir ucunda yer almakta olan bazı tabloların görülmesi durumunda antipsikotik ilaçların, dugudurum bozukluğunun eşlik etmesiyle birlikte tabloların tedavisinde ise, daha çok antidepresan ilaçların kullanımı bilinmektedir. Madde kötüye kullanımı ve anksiyete bozukluklarının eşlik etmesiyle birlikte anksiyolitik ilaçların kullanımı sağlanmaktadır.
Ancak genel olarak borderline kişilik bozukluğunun tedavisi ilaçtan ziyade terapi uygulamasıdır. Yapılan bilimsel araştırmalar; Diyalektik Davranış Terapisi (DTB) ve Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT) gibi psikoterapi yöntemlerinin borderline kişilik bozukluğunun tedavisinde etkili olduğu belirtilmiştir.
Aynı zamanda özellikle de intihar eğilimde olan borderline kişilik bozukluğu olan hastaların kullanımı sağlanan Diyalektik Davranışçı Terapi giderek öneminde artış göstermektedir. Diyalektik düşünce, terapi seansında özellikle de borderline kişilik bozukluğu olan hastalarda meydana gelen kutuplaşmada azalma görülmektedir.
- Terapinin 1.evresinde kendine zarar verme davranışlarında azalma görülmesiyle birlikte tedaviyi etkilemekte olan uyum bozucu davranışlardan da kurtulmanın sağlanması, hayat standartlarının etkilenmesini sağlamakta olan madde ve ilaç kullanımı gibi davranışlarda azalmanın sağlanması hedeflenir. Bu hedefler hiyerarşik hedefler olarak adlandırılır.
- Birinci evrenin tamamlanmasıyla birlikte 2.evrede hastanın duygusal işlevselliğiyle ilgili problemlerin düzeltilmesi sağlanır. Bu evrede duygusal düzensizliğe olan hassasiyettin azaltılması, kabullenme ve uyum sağlayıcı duygusal değişim gibi becerilerin kazandırılması hedeflenmektedir.
- Terapinin 3.evresinde hastanın yaşam olan işlevselliğinde herhangi bir problem yoktur. Bu evredeki hastalar, temel akışın etkilenmeden problemler ve kabul edilmesi zor derecede olan mutsuzluk yaşayan bireyler olarak yer almaktadır. Bilişsel davranışçı terapi, tedavi uygulaması olarak kullanılabilmektedir.
- Terapinin 4.evresi işlevselliğinde problem olmayan hastaların dahil olmadığı evrelerden biridir. Bu tür hastalar kronik boşluk hissiyatı yaşamakta olan kişilerdir. Bu evredeki amaç, bireyin kendisine ve çevresindekilere karşı, farkındalığın arttırılması sağlanmaktadır.
Borderline (sınırda) Kişilik Bozukluğu Kimlerde Daha Sık Görülmektedir
Yetişkin bir birey olana kadar (genel olarak 16 yaşına kadar) bordeline kişilik bozukluğu tanısı alamazsınız. Borderline kişilik bozukluğu; toplum nüfusunda %2, acil servislerde %10 ve yatan hastalarda ise %20 oranında, kişilik bozuklukları içerisinde ise %30 ila %60 oranında görülmektedir. Kadınlarda erkeklerden 3 kat daha fazla oranında rastlanmasıyla birlikte, bu bozukluğa rastlanmakta olan hastaların birinci derece yakınlarında da, bu bozukluğun görülme olasılığı, genel topluma göre, ortalama olarak 5 kat daha fazla olduğunu belirtebiliriz.
Borderline Kişilik Bozukluğu Tedavi Edilmezse Ne Olur
40 yaş ve sonrasında hastalık etkisini kısmen azaltabilmektedir. Genel olarak arkadaş çevreleri geniş olmasına rağmen, arkadaşlıkları uzun süreli devamlılık sağlamamaktadır. Borderline kişilik bozukluğu tedavi edilmemesi durumunda fiziksel problemlere neden olabilmektedir. Bu hastalarda yaşam boyunca tamamlanmış intihar girişimleri yaklaşık olarak %10 olarak bildirilmektedir.
Borderline Kişilik Bozukluğu Nasıl Anlaşılır
Şiddetli duygulanım, dürtüsellik, yüzeysel sosyal uyum, geçici ve yüzeysel olarak kişilerarası ilişkiler, paranoid niteliğe sahip olmakta olan kısa psikotik yaşamlar, borderline kişilik bozukluğu olan kişilerin yaklaşık olarak %70 ila %75’inde en az bir kez ciddi şekilde kendine kıyım eğilimi göstermektedir. Bu kişilerin genel olarak intihar girişimleri bulunmaktadır ve %8 ila %10’unda tamamlanmış intihar öyküsü bulunmasıyla birlikte bu da genel nüfusa göre 50 kat daha fazla olduğu görülmektedir.
Borderline Kişilik Bozukluğu Testi Var Mı
Borderline kişilik örgütlenmesini meydana getiren, geçerlilik ve güvenirlilik çalışması yapılan çeşitli çalışmalar yer almaktadır. Bu yapılan çalışmalar, kişilerin kendi yaşantısında kullanmış oldukları duygu, düşünce, davranış stillerine dair oluşturmuş oldukları sorular, puanlanarak, yorumlanmaktadır.
