Birçok pişirme yöntemi olan patates, Türk mutfağında en fazla tüketilen besinlerin başında gelmektedir. Tek başına ana yemek olabilen, bazen de ana yemeklere yardımcı olan patates, dünya mutfağında da önemli bir yere sahiptir. Ayrıca patates, ekonomik fiyatıyla her bütçeye uygun bir besin türüdür. Besleyicilik değeri en yüksek sebzelerden biri olan patatesin yetiştirilmesi ise oldukça kolaydır. Günümüzde erişim çok kolay olan patatesten oldukça pratik yemekler hazırlanabileceği gibi garnitür türü lezzetli tariflerde hazırlanarak sofralarda tüketilmektedir.
Aşçılar için en özel sebzeler arasında yer alan patatesin özellikle kızartması toplu tarafından çok sevilmektedir. Günümüzde elma dilimli, parmak ve kabuklu gibi türleriyle patates kızartması kahvaltı sofralarından eksik olmamaktadır. Kendisine özgü lezzetiyle patates haşlaması, közlenmiş patatesten hazırlanan kumpir, patates cipsi ve daha birçok türüyle patatesin hitap etmediği damak zevki yoktur. Tek başına ana yemek olabilen patates yemeği ise kıymalı, kuşbaşılı, tavuklu ve oturtma türleriyle sofraların baş tacı yemeklerinden biridir.
Patatesin faydaları nelerdir? Patatesin sağlığa faydaları, kalori ve besin değeri, sağlığa zararları, yeşil patatesin zehirli olup olmadığı ve nasıl tüketilmesi gerektiğine dair tüm bilgilere bu yazımızdan ulaşılabilir.
İçerik Başlıkları
Patates Nedir?
Patates nedir? Patlıcangiller familyasının bir üyesi olan patates, oldukça besleyici ve çok yönlü kök sebzeler arasında yer almaktadır. Ülkemizde neredeyse her evin temel besin maddelerinden biri olan patates, fiyatıyla da en ekonomik besin maddelerinden biridir. Dünya genelinde 2 bine yakın farklı türü yetiştirilen patatesin içeriğindeki karbonhidrat ve nişasta oranı oldukça yüksektir. Bu nedenle de sağlıklı bir besin olup olmadığı tartışma konusu olan patates, B6 ve C vitamini zengini bir besin olmasının yanı sıra potasyum ve lif bakımından da en zengin sebzeler arasındadır. Ayrıca patates içeriğinde çok sayıda antioksidan madde barındırmaktadır. Yine patatesteki dirençli nişasta kan şekerini düzenlemektedir. Gluten içermeyen, oldukça doyurucu olan ve sindirim sisteminin sağlığını destekleyen patatesin çok sayıda pişirme yöntemi olduğu için sağlığa faydaları içerdiği besin değerlerinin bu pişirme yöntemine göre değişmesinden dolayı farklılık göstermektedir. Patatesi tüketmenin en faydalı yöntemleri arasında buharda, fırında veya kabuğunu soymadan pişirilmesi başı çekmektedir.
Patates Kaç Kalori?
İnsan vücuduna güç veren patates, içeriğindeki besin değerleriyle uzun süre tokluk hissi de vermektedir. C vitamini bakımından çok zengin olan patatesin içeriğinde domatesten daha fazla C vitamini bulunmaktadır. Aynı zamanda potasyum zengini olan patates, muzdan daha fazla potasyum içermektedir. Patatesin içeriğindeki D vitaminini en yüksek miktarda almak için haşlanmış ve ezilmiş haliyle tüketilmesi gerekir. Bu şekilde tüketilen patatesin100 gramı vücudun günlük D vitamini gereksiniminin tamamını karşılamaktadır. Tatlı patates D vitamini bakımından en zengin patates türü olarak bilinmektedir.
Çiğ patatesin yüzde 70-80’lik kısmını su oluştururken, geriye kalan kısmını ise vücudun kolayca hazmettiği karbonhidratlar oluşturmaktadır. Patates yüzde 10-15 oranında nişasta içerdiği için şeker oranı çok yüksek olduğu için özellikle diyabet hastaları patatesi ölçülü tüketmelidir. Ayrıca patates protein bakımından en fakir sebzelerden biridir.
Günümüzde patatesin asit ya da baz mı olduğu çok fazla tartışılmaktadır. Düşük alkali içeriğinden dolayı taze patatesin vücutta asidik etkiye neden olmadığı uzmanlar tarafından ifade edilmektedir. Peki, ‘Patates kaç kalori?’ İşte patatesin kalori değerleri;
- 100 gram küçük porsiyon patates 86 kalori içermektedir.
- 200 gram orta porsiyon patates 172 kalori içermektedir.
- 300 gram gelen büyük porsiyon patates 258 kalori içermektedir.
Patatesin kalori değerlerinde yüzde 91 karbonhidrat, yüzde 1 yağ ve yüzde 8 protein bulunmaktadır.
Besin Değeri (100 gram)
- Karbonhidrat – 20,02 gram
- Yağ – 0,1 gram
- Protein – 1,73 gram
- Lif – 1,9 gram
- Sodyum – 6 mg
- Potasyum – 329 mg
- Kalsiyum – 9 mg
- A vitamini – 2,1 iu
- C vitamini – 7,5 mg
- Demir minerali – 0,32 gram
Patatesin Faydaları
Karotenoid, flavonoid ve fenolik asit gibi antioksidan özelliği olan bileşikler patatesin içeriğinde bol miktarda bulunmaktadır. Patates, içeriğindeki bu bileşikler sayesinde şeker hastalığı, kanser ve kalp hastalıkları gibi kronik hastalıklara neden olan serbest radikalleri etkisiz hale getirdiği için bu hastalıklara yakalanma riskini azaltmaktadır.
Patatesin sağlığa faydaları nelerdir? Patatesin içeriğinde özel bir nişasta türü olan dirençli nişasta bulunmaktadır. İnce bağırsaklarda sindirilemeyen bu nişasta kalın bağırsağa ulaşarak bağırsaklardaki faydalı bakterilere besin olmaktadır. patatesin içeriğindeki dirençli nişastanın kan şekerini kontrol altına aldığı ve insülin direncini azalttığı bilimsel araştırmalar ile ispatlanmıştır.
Patatesin içeriğindeki dirençli nişasta sindirim sistemi sağlığını desteklemektedir. Bağırsaklardaki yararlı bakterilere besin olan bu dirençli nişasta, faydalı bakterilerce kısa zincirli yağ asitlerinden olan bütirat’a dönüştürülmektedir. Bütirat ise kolonda iltihabı azaltmakta, kolon direncini artırmakta ve kolorektal kanserine yakalanma riskini azaltmaktadır.
İltihaplı bağırsak rahatsızlıkları arasında yer alan ülseratif kolit, Crohn hastalığı ve diyertikülit gibi hastalıklara yakalanmış olan hastaların tedavi sürecini bütirat desteklemektedir. Patates yüksek miktarda lif içerdiğinden dolayı bağırsak hareketlerini düzenleyerek ishalin iyileşme sürecini hızlandırdığı gibi ishalin neden olduğu potasyum kaybını da geri kazandırmaktadır.
İçeriğinde gluten barındırmayan patatesi çölyak hastaları ile gluten hassasiyeti olanlar gönül rahatlığıyla tüketebilir. Ancak patatesle hazırlanan yemek türlerinin gluten içerme olasılığı olduğu için yemekte kullanılan malzemelerin tam listesinin bilinmesi son derece önemlidir.
Besin değeri oldukça yüksek olan patates, sebzeler içerisinde en doyurucu besinler arasında yer almaktadır. Yine patates, kolesistokinin (CCK) gibi tokluk hormonlarının seviyesini yükseltici etkiye sahiptir. Gerçekleştirilen bilimsel bir araştırmadan elde edilen sonuca göre gıda maddeleri içerisinde en az doyurucu özelliğiyle bilinen kruvasandan yedi kat daha fazla doyurucu özelliğe sahip olan patatesin doyurucu özelliği diyet sürecinde onu baş tacı yapmaktadır.
Patates kabuklarının içeriğinde vücutta sindirilmeden yavaş yavaş hareket eden ve uzun süre tokluk hissi veren yüksek miktarda lif bulunmaktadır.
Patatesin alkalize edici ve antienflamatuvar etkisi vücutta iltihap oluşumunu yani enflamasyonu azaltmaktadır. Ayrıca midede oluşan asidi azalttığı için mide ve on iki parmak bağırsağı ülserlerinin yatışmasında oldukça etkilidir. Artrite bağlı iltihap oluşumunu da azaltmaktadır.
Patatesin içeriğindeki kalsiyum, potasyum ve magnezyum gibi mineraller kan damarlarını genişleterek kan basıncını düşürmektedir. Bu hususta patatesin nasıl tüketildiği büyük önem taşımaktadır. Çünkü yağ ve tuz oranı yüksek olan patates kızartması ve cips gibi tüketim şekilleri tam ters etki yaratabilmektedir. Bu nedenle patatesin buharda haşlanarak veya fırında pişirilerek tüketilmesi daha sağlıklıdır.
Patatesin içeriğinde kalp sağlığı için büyük risk oluşturan kolesterol yoktur. Yine patatesin içeriğindeki B6 ve c vitaminleri, potasyum, lif ve kalp sağlığını destekleyen bir antioksidan türü olan antosiyanin bol miktarda bulunmaktadır. Ayrıca patatesin kalp çarpıntısı riskini azaltıcı etkisi vardır.
Ciltteki morluklara çiğ patates çok iyi gelmektedir. Halka halka dilimler halinde doğranan çiğ patatesin gözün üstüne koyulması yorgun görünüme ve gözaltı morluklarına son vermektedir. Yine çiğ patates, ciddi derecede olmayan yanık ve kızarıkların doğal tedavisinde oldukça etkilidir.
Patatesin içeriğindeki vitamin ve mineraller sinir sistemini düzenlemektedir.
Patatesin içeriğindeki manganez minerali cilt sağlığını, selenyum minerali ise tiroid bezlerinin sağlığını desteklemektedir.
Fosfor vitamini ile cinsel gücü artırıcı etkiye sahiptir.
Kuru ciltleri nemlendiren patates, cildi yumuşatmakta, cilt lekelerini gidermekte, ciltteki güneş yanıklarının iyileşme sürecini hızlandırmakta ve göz çevresindeki kırışıklıkları engellemekte oldukça etkilidir.
Stres ve kronik yorgunluğu patatesin içeriğindeki B6 vitamini gidermektedir.
Anne sütünü artırıcı etkisi olan folat bakımından çok zengindir. Bu nedenle bebeğini emziren annelerin bol bol patates tüketmesi tavsiye edilir.
İçeriğindeki B9 vitamini sağlıklı ve yeni hücrelerin oluşumunu desteklediği için kansere yakalanma riskini azaltmaktadır.
Şişkinliğe, hazımsızlığa ve kabızlığa bağırsakları hareketlendirici etkisiyle çok iyi gelmektedir.
Saçların durulandığı suya patates suyunun katılması ya da patates suyuyla saç derisine masaj yapılması saç dökülmesine karşı oldukça etkilidir.
Patatesin Cilde Faydaları Nelerdir?
Cilt sağlığını destekleyen kolajeni güçlendiren patates, cilt sağlığı için istifade edilmesi gereken besinlerin başında gelmektedir. Çiğ patatesten veya patates suyundan hazırlanan çok basit maskeler gözaltı morluklarına, ciltte çıkan sivilcelere ve cilt lekelerine çok iyi gelmektedir.
Patatesin cilde faydaları nelerdir, cilde nasıl uygulanır? Ciltteki kırışıklıkların giderilmesi için kırışıklığın olduğu bölgeye patates suyu sürülmelidir. Kırışıklığa karşı bir başka yöntem ise rendelenen çiğ patatesin kırışıklığın olduğu bölgeye konulmasıdır. Her iki yöntemde de yaklaşık 15-20 dakika kadar beklemeli ve daha sonra uygulama yapılan bölge ılık suyla durulanmalıdır.
Gözaltı morluklarına veya şişliklerine ise çiğ patates soyulduktan sonra büyük parçalar şeklinde dilimlenmeli ve bu büyük patates dilimleri ince bir beze sarılarak gözlerin altına yerleştirilmelidir. Yaklaşık 20 dakika beklenmesinin ardından uygulama yapılan bölge ılık suyla yıkanmalıdır.
Cildi ölü deri hücrelerinden arındırmak içinde patates suyuyla ıslatılan bir parça pamukla yüz ve boyun bölgesinin silinmesi yeterlidir.
Kuru ciltler için ise bir tane patates rendelendikten sonra içerisine 1 çay kaşığı lor konularak çok iyi ezilmelidir. Artık hazır olan bu cilt maskesi yüze uygulandıktan sonra 20-25 dakika kadar beklenmeli ve bu süre sonunda yüz soğuk suyla yıkanmalıdır.
Ciltte oluşan güneş yanıklarına karşı ise soğuk patates dilimleri güneş yanığı olan bölgeye konulduktan sonra rahatlama hissedilene dek beklenmelidir.
Patates Nasıl Saklanmalı ve Tüketilmelidir?
Öncelikle hasarlı veya yeşil patates kesinlikle satın alınmamalıdır. Peki, ‘Patates nasıl saklanmalı ve tüketilmelidir?’ Patates buzdolabında kesinlikle muhafaza edilmemelidir. Bu tür bir saklama yöntemi solanin seviyesini artırabilir.
Serin ve karanlık bir ortamda muhafaza edilmelidir. Patatesin ışık görmemesi için çuval veya poşetin içerisinde saklanması uygundur.
Mutfaktaki ortalama sıcaklık yüksek olabileceği için kiler gibi daha serin bir yerde saklanmalıdır. Evde kiler yoksa da patates ihtiyaç kadar alınmalı ve anlık tüketilmelidir.
Patatesle soğanın bir arada saklanması oldukça yaygındır. Ancak bu yöntem patates muhafazası için uygun değildir. Çünkü patates soğanın etrafında saklandığı zaman her ikisinin yaydığı doğal gazlar, her iki sebzenin de çürümesine neden olmaktadır.
Patateslerin raf ömrü ortalama 2 ayla sınırlı olsa da bozulmuş patatesler diğer patateslerinde daha hızlı bozulmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle çürük patateslerin ayıklanması diğer patateslerin ömrünü uzatmaktadır.
Paketlenmemiş ya da yıkanmamış patateslerde bakteri birikimi riski düşük olduğu için patates satın alırken bu hususa dikkat edilmelidir. Patateslerin yıkanması kabuklarındaki koruyucu tabakayı yok etmektedir.
Doğru pişirme teknikleriyle pişirilen ve ölçülü tüketilen patatesin besleyicilik değeri oldukça yüksektir. Aynı zamanda lif deposu olduğu için oldukça doyurucudur.
Patates kabuğu içeriğinde çok sayıda besin barındırmaktadır. Bu besinlerin sağlığa lan faydalarından istifade edebilmek için patateslerin soyulmadan tüketilmesi tavsiye edilmektedir.
Patatesi sağlıklı tüketebilmek için fırında ya da buharda pişirme tekniği tercih edilmelidir. Patates haşlandığı zaman içeriğindeki B ve C vitaminini kaybetmektedir.
Akan suda fırçalanan patateslerin çürükleri ve filizleri bir bıçak yardımıyla temizlenmelidir.
Yeşil Patates Zehirli mi?
Patatesin renginin yeşile dönmesinin nedeni ışığa maruz kaldığı zaman klorofil üretmesidir. Klorofilin kendisi tek başına zararsız olsa da patatesle zararlı bir bileşik olan solanin maddesinin yüksek miktarda olduğunun habercisi olabilir. Yüksek miktarda solanin ise toksik madde olabileceğinden sindirim sisteminin sağlığını tehdit edebilir.
Solanin zehirlenmesine neden olan solanin miktarı ise vücudun toleransına ve vücut ölçüsüne göre değişmektedir. Ortalama 100 gram patatesin içeriğinde bulunan 20 mg solanin, 100 kilo gelen bir kişiyi hasta etmek için yeterlidir.
Bir patatesin içerdiği solanin en fazla kabuğunda bulunmaktadır. Bir patatesin kabuğunun soyularak ve yeşil kısımlarının temizlenerek tüketilmesi toksik etkisini azaltmak veya yok etmek için en etkili yöntemdir. Yeşil bir patatesin pişirilmesi veya kızartılması içeriğindeki solanin miktarını azaltmamaktadır.
Patatesin Sağlığa Zararları Nelerdir?
Patates zayıflatır mı? Her besinde olduğu gibi patatesinde aşırı tüketilmesi kilo almaya neden olmaktadır. Yine patatesin kızartma, cips gibi tüketim şekilleriyle tüketilmesi kilo alınması için yeterlidir.
Patates sürgünleri ve yaprakları zehir içerdiğinden dolayı kesinlikle tüketilmemelidir.
Yeşil patatesin içeriğindeki solanin maddesi yüksek oranda olduğu zaman solunum ve dolaşım sistemlerinde ciddi sağlık problemlerine neden olabilmektedir. Yine kas krampları, baş ağrısı ve ishal gibi sağlık problemlerini tetikleyebilmektedir.
Vücutta kanserli hücre gelişmesine yardımcı olan nörotoksik madde akrilamid patates kızartmasının, patates cipsinin ve işlenmiş patates ürünlerinin içeriğinde bol miktarda bulunmaktadır. Yine akrilamid denilen bu madde, üreme sağlığını ve genleri de olumsuz etkilemektedir.
Beta bloker ilaç alanlar ile böbreklerinde hasar olanların yüksek miktarda potasyum içeren patatesi çok dikkatli ve ölçülü tüketmeleri gerekmektedir.
Çiğ patates suyundan hazırlanan kür, mide problemlerinin tedavisini desteklemektedir.
Kabukları soyulan ve katı meyve sıkacağında sıkılan patatesin suyunun her sabah 1 bardak içilmesi bel ve eklem ağrılarını hafiflettiği gibi zayıflamaya da ciddi destek olmaktadır.
