Halk arasında nefes darlığı olarak bilinen ve yakalanılmaktan çok korkulan bu rahatsızlığa tıp literatüründe dispne adı verilmektedir. İnsan, akciğer kapasitesinin tümünü havayla dolduramadığını hissederse normal zamanda aldığı nefesten farklı olarak alıp verdiği her nefesi hisseder.
Nefes darlığında en sık karşılaşılan yakınmalar ise alınan nefesin yetmemesi, nefes nefese kalınması, hava açlığı çekilmesi, merdiven çıkarken soluğun kesilmesi, dümdüz bir alanda yürüyüş yaparken dahi normal bir insan kadar hızlı olunamaması, çok sık dinlenme ihtiyacı hissedilmesi ve soluklanma gereksinimidir. Tüm bu yakınmalar aynı zamanda nefes darlığının en sık görülen belirtileridir. Yine bu rahatsızlığın en önemli belirtileri arasında dinlenirken göğsün aniden sıkışması ve derin derin nefes alma gereksinimi de yer almaktadır.
Nefes darlığının en fazla görüldüğü zaman yaz mevsiminin sıcak günleridir. Bundaki ana etkenler ise kalbin yükünün aşırı artması olabileceği gibi akciğerde yaşanan rahatsızlıklarda olabilir. Bazen de insan yeterli nefes alsa dahi aldığı nefesin yetersiz olduğunu ve nefesini rahatça alıp veremediğini hissedebilir. Bu ise psikolojik durumlardan kaynaklanmaktadır.
İçerik Başlıkları
Nefes Darlığı Tanısı, Teşhisi
Hekime müracaat eden hastada nefes darlığı yakınmaları mevcutsa hekim öncelikle hastanın öyküsünü yani anamnezini ayrıntılı olarak dinler. Daha sonrada hastanın fiziki muayenesini yaparak bir kanıya varmaya çalışır. Hekim gerekli görürse hastanın radyolojik ve laboratuvar test sonuçlarını, BT’sini, akciğer grafisini, koroner anjiyografisini, solunum fonksiyon test sonuçlarını, EKO’sunu ve EKG’sini, bronkoskopi’sini isteyebilir. Son olarak da hasta psikolojik bir değerlendirmeye tabi tutulabilir. ‘Nefes Darlığına Tanı Nasıl Konur?’ Sorusunun yanıtı tüm bu tetkiklerin ardından hekimin varacağı kanaatte saklıdır.
Nefes Darlığı Neden Olur?
Uzmanlar, ‘Nefes darlığı neden olur?’ sorusunun yanıtını iki başlık altında araştırmaktadır. Bu başlıklardan ilkini akciğere bağlı etkenler oluştururken, diğerini ise akciğere bağlı olmayan etkenler oluşturmaktadır. Nefes darlığı çeken bir insanda problem ilk önce akciğerde aranır. Çünkü nefes darlığının görülme nedeni genellikle akciğer kaynaklı patolojik etkenlerdir. Akciğerde bir problem olmadığı tespit edilirse akciğere bağlı olmayan etkenlere geçilir ki burada da en fazla kalp ve psikolojik etkenler üzerinde durulur.
İnsan nefes darlığı çektiği zamanlarda kalp, akciğer ve hayati fonksiyon taşıyan diğer dokulara yeterli oksijen gönderemez. Bu da vücutta karbondioksit birikimine neden olur. ‘Nefes darlığı neden olur?’ sorusuna çağımızın hastalığı obezite, ana nedeni tütün kullanımı olan akciğer kanseri, myastenia gravis, guillain barre, günümüzde sık karşılaşılan panik atak, anksiyete bozuklukları ve verem yanıtları da verilebilir.
Ani görülen ve akut olarak adlandırılan nefes darlığına ise tansiyonun düşmesi, kalp yetmezliği, kalp krizi, astım gibi solunum yolu rahatsızlıkları, solunum yolunun tıkanması ya da solunum yolunda yabancı cisim olması, Covid-19 virüsünden dolayı adını sık duyduğumuz pnömoni yani zatürre rahatsızlığı, kan kaybedilmesi, Pnömotoraks yani akciğerin sönmesi, pulmoner emboli yani akciğerdeki arterlerde ani kan pıhtılaşması meydana gelmesi neden olmaktadır.
Kronik hale gelen nefes darlığına ise yaşın iyice ilerlemesi yani ihtiyarlık, günümüzde yaygın olarak görülen astım rahatsızlığı, akciğerlere yeterince hava dolmasını engelleyen çağımızın hastalığı obezite, sigara içilmesi ve KOAH rahatsızlığının neden olduğu tıkayıcı akciğer rahatsızlıkları, kalp yetmezliği ve aneminin neden olduğu restriktif akciğer rahatsızlıkları ve romatizmal rahatsızlıkların, toz ve gazlara maruz kalmanın neden olduğu interstisyel akciğer rahatsızlıkları neden olur.
Akciğer Kaynaklı Nefes Darlığı
Nefes darlığının ana nedeni alt veya üst solunum yolu sisteminde yaşanan rahatsızlıklardır. Çünkü bu tür rahatsızlıklar akciğerin kapasitesini düşürmektedir. Nefes darlığına neden olan solunum yolu rahatsızlıklarının başını ise astım çekmektedir. Hava kanallarını daraltan astım, yeterli nefes alınıp verilmemesine ve göğüs bölgesinde daralmaya neden olur. Akciğerlerden gelen hırıltılı ve ıslık sesine benzer bir sesle karakterize edilmektedir. Ayrıca grip, soğuk algınlığı, alerjik etkenler ve ağır egzersiz yapılması da hava kanallarını daraltarak nefes darlığı hissi yaratabilir. Nefes darlığının en tehlikelisi ise nefesin alınıp verildiği kanallara yabancı bir cismin kaçmasıdır. Bu duruma özellikle küçük çocuklarda sık rastlanmaktadır. Hemen müdahale edilmezse kişi hayatını dahi kaybedebilir. Sağlık açısından geri dönülmez sonuçlara da yol açabilir. Yine sıcak suyla temizlik yapıldığı zaman deterjanların kimyasal içerikli buharına maruz kalınması, farklı deterjanların karıştırılmasıyla meydana gelen gazın solunması, soba ve doğalgaz zehirlenmeleri de akciğer kaynaklı nefes darlığı nedenleri arasındadır.
Akciğer kaynaklı nefes darlığı nedenleri arasında şunlarda sayılabilir;
- Akciğerin tümünün veya bir kısmının sönmesi (Pnömotoraks)
- Tütün ve tütün mamullerinin kullanılması
- Göğüs bölgesinde şiddetli ağrı
- Tükürükten kan gelmesi
- Akciğerdeki kan damarlarında pıhtılaşma meydana gelmesi (Pulmoner emboli)
- KOAH
- Kronik bronşit
- Bayılma
- Zararlı kimyasalların solunması
- Sanayi bölgelerine yakın ikamet edilmesi
- Çevre ve hava kirliliği
- Alerjik rinit (Saman nezlesi)
- Zatürre (Pnömoni)
- Bronşiyolit ve bronşektazi
- Akciğer zarında toplanan sıvı
- Akciğer kanseri
Kalp Kaynaklı Nefes Darlığı
Kalp ve dolaşım sistemindeki hastalıklarda nefes darlığı nedenleri arasındadır. Ancak kalp kaynaklı nefes darlığı ani belirtiler göstermez. Yakınmalar zamanla artsa da nefes darlığı uzun süre tolere edilebildiği için hasta, bu yakınmalarının farkında olmaz. Nefes darlığı, şiddetli göğüs ağrısıyla birlikte görülen kalp krizinin erken dönemde habercisi olabilir. Yine yeterli nefes alamamanın önündeki en büyük engellerden biri kalp çarpıntısıdır. Yüksek tansiyon ve kalp yetmezliği sonucunda gelişen ödemde nefes darlığına neden olabilir. Kalpteki problemlerin neden olduğu akciğer ödemi de kalp kaynaklı nefes darlığı nedenleri arasında yer almaktadır. Akciğer ödemine acil şekilde müdahale edilmesi gerekir. Ayrıca kalbin çevresinde biriken sıvı (Kalp tamponadı) ve koroner arter tıkanıklığı da kalp kaynaklı nefes darlığının önemli nedenlerindendir.
Psikolojik Kaynaklı Nefes Darlığı
Kişi kendisini nefessiz kalmış ya da boğuluyormuş gibi hissediyorsa nedeni psikolojik kaynaklı nefes darlığı olabilir. Bu türden nefes darlığının en önemli nedenleri arasında anksiyete bozuklukları arasında yer alan panik atak, yoğun stres, klostrofobi, bazı duygu durum bozuklukları ve endişe hali yer almaktadır.
Nefes Darlığı Belirtileri Nelerdir?
Nefes darlığı, kişinin yaşam kalitesini düşürmesinin yanı sıra gün içerisinde yapması gereken işleri yapamamasına neden olabilir. Nefes darlığı yakınmalarını kesinlikle hafife almamak ve neden kaynaklandığının araştırılması için bir hekime müracaat etmek gerekir. ‘Nefes darlığı belirtileri nelerdir?’ sorusunun kapsamı oldukça geniş olsa da en sık görülen belirtiler şöyle sıralanabilir;
Solunum esnasında hırıltı, hızlı nefes alıp verme, solunumda yani nefes almada güçlük çekilmesi, göğüste sıkışma hissi, hava açlığı çekilmesi, kronik veya aniden görülen öksürük, boğuluyormuş gibi bir hisse kapılma, balgamın kanlı gelmesi, dudakların ve ellerin morarması, nefessiz kalındığı için konuşma esnasında sürekli kesinti, kalpte çarpıntı, dinlenirken dahi nefes alıp vermede güçlük çekme, baş dönmesi ve ağrısı, günlük aktiviteleri yerine getirirken mola vererek nefes alma gereksinimi duyulması, alt bacak ile ayak bölgesinde ödem oluşması, kilo kaybetme, bilinç bozukluğu, kendini sürekli yorgun ve halsiz hissetme.
Nefes Darlığına Ne İyi Gelir?
Öncelikle hekim tarafından nefes darlığının neden kaynaklandığına yönelik tanı konulması gerekir. Bu tanının konmasının ardından hekim tarafından belirlenen tedavi yöntemiyle nefes darlığına neden olan etkenler ortadan kaldırılır. ‘Nefes darlığına ne iyi gelir?’ sorusuna verilecek en iyi cevap nefes darlığının neden kaynaklandığının detaylı olarak araştırılması ve uygun tedavinin belirlenmesidir. Bu soruya verilebilecek diğer yanıtlar ise sigara tüketmemek, kirli havanın uzun süre solunmaması, kimyasal temizlik ürünlerinin birbirine kesinlikle karıştırılmaması ve bu karışımdan çıkan gazın solunmaması, kontrollerin düzenli olarak yaptırılmasıdır.
Nefes Darlığına Evde Uygulanabilecek Bitkisel Tedavi Yöntemleri
Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki nefes darlığı için bitkisel bir tedavi yöntemi uygulamadan önce mutlaka bir hekime danışılmalı ve hekim görüşü alınmayan hiçbir bitkisel tedavi yöntemi uygulanmamalıdır. Nefes darlığına evde bitkisel tedavi yöntemleri içerisinde en iyi yöntemin keçiboynuzu pekmezi olduğu söylenebilir. Ayrıca çörek otu yağının göğüs bölgesine uygulanması nefesi rahatlatır. Nefesi rahatlatan en iyi bitkisel tedavi yöntemlerinden biride nane ve süzme balın karıştırıldıktan sonra tülbent aracılığıyla göğsün üst bölgesine konulmasıdır.
Sabahları 1 çay kaşığı hardal tohumu kaynatıldıktan sonra çay olarak tüketilebilir. Yine taze nane çayı veya taze nanenin çiğnenmesi de nefesi rahatlatır. Nefes darlığınızın kaynağı stres, heyecan ya da sinirse nane yöntemini kesinlikle deneyin.
10 diş sarımsak ezildikten sonra yarım litre sütün içerisine ilave edilerek kaynatıldıktan sonra içerisine süzme bal katılarak macun halini alması sağlanır. Bu karışım her sabah aç karnına 2 kaşık tüketilir.
Fesleğen ince ince kıyıldıktan sonra bir çay fincanı sıcak suyun içerisine atılarak 2 defa içilirse nefeste fark edilir rahatlama hissedilir. Bu karışımın etkisini daha da artırmak için 1 kaşık bal katılabilir.
1 çorba kaşığı kurutulmuş mersin ağacı meyvesi bir litre suyun içerisine ilave edildikten sonra kaynatılarak çay bardağı ile içilirse nefes açılır.
Bir çay kaşığı kurt pençesini bir çay fincanı kaynar suya katarak süzüp kahvaltıdan önce tüketin. Bu, nefes darlığına karşı uygulanan en eski yöntemlerden biridir.
Suyun içerisine iki avuç öksürük otu atılarak kaynamaya bırakılır. Kaynamaya başlayınca da başa bir havlu sardıktan sonra buharını soluyun.
Balgam söktürücü özelliği olan adaçayı için. Zencefil ile akgünlük bitkisinden demlenen çaylarında nefesi açtığı bilinmektedir. Ayrıca balgamlı öksürük nasıl geçer konulu yazımıza da göz atmanızı tavsiye ederiz.
Yatmadan evvel soğan ve sarımsak tüketilirse tıkanan ciğerler açılacak ve nefes alıp vermek daha kolay olacaktır.
Ilık suyun içerisine bir kaşık bal katarak ve birkaç damla limon suyu sıkarak içerseniz nefesiniz açılır.
Nefes darlığı egzersizleri nefesi düzene sokarak daha rahat nefes alınmasını sağlar.
Psikolojik kaynaklı nefes darlığı için dua etmek manevi olarak rahatlatacağından nefes darlığına iyi gelebilir.
Yatarken başınızı koyduğunuz yastığınızın yüksekte olması, dik oturulması, doğru ve dengeli beslenmekte nefes darlığına çok iyi gelmektedir.
Akciğerlerdeki balgamı dışarıya atarak hava kanallarını temizleyen soğan ve bal ikilisi de nefes darlığının düşmanıdır. İnce ince doğranan soğanlar bir kasenin içerisine konulduktan sonra 8 yemek kaşığı bal katılarak 10-12 saat kadar oda sıcaklığında bekletildikten sonra nefes darlığı yakınmaları sona erene kadar günlük 3 ya da 4 kaşık yenir.
Limon suyunu bir bardak ılık suyla seyrelttikten sonra bir yemek kaşığı bal katarak tatlandırıp sabah kahvaltısını yapmadan ve gece yatmadan evvel birer bardak tüketirseniz solunum yolu enfeksiyonu riskini en aza indirmiş olursunuz. Ayrıca bu karışım antibakteriyel ve antiviral özellik taşır.
Vücudun aşırı mukus üretmesini engelleyen, antioksidan ve antienflamatuar özelliği olan zencefil ve karabiber ikilisinden yapılan çayda nefes darlığının en iyi şifalarındandır. Bu çayı yapmak için gereksinim duyulan malzemeler ise bir çay kaşığı kadar ince kıyılmış zencefil, üç top karabiber, bir yemek kaşığı bal ile bir bardak sudur. Kaynayan suyun içerisine zencefil ve karabiber atıldıktan sonra üzeri kapatılarak on dakika demlenmeye bırakılır. Bir süzgeç aracılığıyla süzüldükten sonra tatlandırmak için bir yemek kaşığı bal katılır. Bu çay, her gün iki defa içilir.
